Η Παιδαγωγική ευθύνη δεν ποινικοποιείται

ΤΩΝ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΠΙΝΙΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗ**

Τον τελευταίο καιρό παρατηρούμε με ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία το φαινόμενο όπου κάθε παιδαγωγική παρατήρηση, κάθε προσπάθεια οριοθέτησης ή εφαρμογής παιδαγωγικών μέτρων, αντιμετωπίζεται περίπου ως πράξη βίαιης καταστολής ή προσβολής των παιδιών. Η παιδαγωγική πράξη, ο πυρήνας του λειτουργήματος, συχνά ποινικοποιείται με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να βρίσκονται μπροστά σε πειθαρχικές ή ακόμη και ποινικές διαδικασίες για πράξεις που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ρόλου τους.

Η σχολική μονάδα είναι ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς της κοινωνίας: εδώ μεταδίδονται γνώσεις, αναπτύσσονται δεξιότητες, καλλιεργούνται αξίες και διαμορφώνονται οι χαρακτήρες των αυριανών πολιτών. Για να επιτευχθούν αυτά, χρειάζεται αμοιβαίος σεβασμός στον ρόλο όλων όσοι συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς και ξεκάθαρα όρια μέσα στη σχολική τάξη και στο σχολείο.

Αντί όμως οι εκπαιδευτικοί να ενισχύονται και να στηρίζονται στο έργο τους, καλούνται να απολογηθούν για το αυτονόητο: για την προσπάθεια να διατηρήσουν μια τάξη ασφαλή, ομαλή και λειτουργική. Πάνω από το κεφάλι τους κρέμεται διαρκώς μια δαμόκλειος σπάθη, με τον φόβο ότι κάθε τους λέξη ή πράξη μπορεί να παρερμηνευθεί ή να στοχοποιηθεί.

Η διαδικασία που ακολουθείται και που στις πλειστες περιπτωσεις δεν υπάρχει κανένα βάσιμο στοιχείο για τη διάπραξη οποιουδήποτε αδικήματος από τον/την εκπαιδευτικό, είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρα και οδηγεί πολλούς εκπαιδευτικούς σε ψυχική οδύνη και εξουθένωση. Παράλληλα, δεσμεύονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα Διευθυντές/ριες, Επιθεωρητές/ριες και άλλοι λειτουργοί, οι οποίοι αφιερώνουν πολύτιμες εργατοώρες χωρίς να υπάρχει πραγματική ανάγκη.

Κι όμως, όταν στο τέλος της διαδικασίας αποδειχθεί ότι δεν έχει διαπραχθεί κανένα αδίκημα, δεν προβλέπεται καμία συνέπεια για όσους προχώρησαν σε αβάσιμες ή ατεκμηρίωτες καταγγελίες. Αυτό το κενό αφήνει το σύστημα εκτεθειμένο σε καταχρήσεις και ενισχύει ένα κλίμα ανασφάλειας και φόβου μέσα στα σχολεία.

Η ποινικοποίηση της παιδαγωγικής πράξης δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ούτε να εξελιχθεί σε «νέα κανονικότητα». Μια τέτοια πρακτική είναι επιζήμια για όλους: για τους εκπαιδευτικούς, για τα παιδιά, για τους γονείς και για την κοινωνία συνολικά.

Η συνεργασία γονέων και σχολείου είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας για τα παιδιά. Όταν όμως διαρρηγνύεται η εμπιστοσύνη και υπονομεύεται το κύρος των εκπαιδευτικών, τα παιδιά δεν προστατεύονται. Αντίθετα, δυσκολεύονται να αναλάβουν την προσωπική τους ευθύνη και χάνουν βασικά πρότυπα σταθερότητας.

Η κοινωνία και ιδιαίτερα τα ΜΜΕ και τα ΜΚΔ δεν μπορεί να απαιτούν από το σχολείο να διαμορφώνει ολοκληρωμένους πολίτες, ενώ ταυτόχρονα ακυρώνει τα εργαλεία της αγωγής και απαξιώνει την αξιοπρέπεια, την επιστημονικότητα και το κύρος των εκπαιδευτικών. Η δημόσια στοχοποίηση, η υπεραπλούστευση και η εύκολη καταδίκη δεν προσφέρουν λύσεις· αντίθετα, δημιουργούν ένα κλίμα φόβου που παραλύει τον/ην εκπαιδευτικό.

Η πολιτεία οφείλει να παρέχει σαφή, αποτελεσματική και θεσμική θωράκιση, ώστε οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να ασκούν το λειτούργημά τους χωρίς φόβο, ανασφάλεια ή απειλή.

Η παιδεία απαιτεί συνέπεια, όρια, πειθαρχία και σεβασμό ρόλων.

Οι εκπαιδευτικοί δεν θα πάψουν να καθοδηγούν, να συμβουλεύουν και όταν είναι αναγκαίο να λαμβάνουν μέτρα οριοθέτησης των μαθητών/ριών. Αυτή είναι η ευθύνη τους και αυτός ο ρόλος πρέπει να προστατευτεί και να γίνει σεβαστός από όλες και όλους.

*Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου (αφυπηρετήσας)

**Δασκάλα, Προέδρου Α.Κί.ΔΑ.