Βλαδίμηρος Χαραλάμπους: Η απίστευτη ιστορία ενός λαϊκού αγωνιστή

Πηγή: dialogos.com.cy

Tον σακάτεψαν οι πραξικοπηματίες από τα βασανιστήρια ενώ εξελισσόταν η τουρκική εισβολή

Η μαρτυρία του Βλαδίμηρου Χαραλάμπους αποτελεί ένα σπάνιο και πολύτιμο ντοκουμέντο για τις δεκαετίες της πολιτικής βίας στην Κύπρο, τις συγκρούσεις ανάμεσα σε αριστερούς και ακροδεξιούς, τη φρίκη του πραξικοπήματος του 1974, την τουρκική εισβολή και την τραγική σύμπλεξη των γεγονότων που σημάδεψαν μια ολόκληρη γενιά. Η ιστορία του Βλαδίμηρου Χαραλάμπους, όπως την περιγράφει σε συνέντευξή του στη «Χαραυγή», ξεκινά το 1964, μέσα σε ένα ταραγμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο στην Κύπρο, όταν ήταν νεαρός αριστερός ακτιβιστής που εναντιωνόταν στους ακροδεξιούς και στις ενέργειες του στρατού, ιδιαίτερα του λοχαγού Τ.Μ. από την Άχνα, γνωστού για τη δράση του ενάντια στους αριστερούς.

Κλίμα ακροδεξιάς τρομοκρατίας

Οι πρώτες εντάσεις ξεκινούν όταν ο Βλαδίμηρος και άλλοι αριστεροί κολλούν αφίσες του ΑΚΕΛ κατά τη διάρκεια των βουλευτικών εκλογών. Οι ακροδεξιοί τις κατέστρεφαν, με πρωτοστάτη τον Μ. και συνεργούς από τη ΣΕΚ και εθνοφρουρούς. Οι συγκρούσεις έγιναν πολλές φορές βίαιες, με περιστατικά στις περιοχές Φοινικούδες και στις πλατείες Παλλάς και Ακρόπολη, όπου οι αριστεροί, λιγότεροι σε αριθμό, αμύνονταν με καρέκλες, ακόμα και όταν δέχονταν επιθέσεις από 30 και πλέον άτομα.

Ο Μ. καλούσε μαθητές να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις κατά του Μακαρίου και εκφόβιζε ότι όποιος δεν συμμετείχε, θα είχε συνέπειες όταν πήγαινε στο στρατό. Η Αστυνομία αδιαφορούσε στις καταγγελίες, με το δικαιολογητικό ότι ο Μ. ήταν στρατιωτικός.

Απόπειρες δολοφονίας

Με την άφιξη του Γρίβα στην Κύπρο (1970-71) οι επιθέσεις εντάθηκαν. Το σπίτι του Χαραλάμπους δέχθηκε βομβιστική επίθεση, ενώ έγιναν και τρεις απόπειρες δολοφονίας. Η πρώτη έγινε στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το νέο νοσοκομείο Λάρνακας, όπου οι τρεις δολοφόνοι του Κόκου Φωτίου κι ακόμα ένας (τους οποίους κατονομάζει), του έστησαν ενέδρα για να τον σκοτώσουν την ώρα που θα περνούσε με το αυτοκίνητό του από συγκεκριμένο σημείο. Ο Π., που ανέλαβε αυτόν το ρόλο, μας είπε, δίστασε να πατήσει τη σκανδάλη.

Η δεύτερη απόπειρα έγινε στις 29 Δεκεμβρίου 1973 στις 11 το βράδυ στο σταθμό της ΑΗΚ στη Δεκέλεια. Δύο άτομα με αυτόματα όπλα τον πυροβόλησαν, τραυματίζοντάς τον σε χέρια και πόδια. Κατάφερε να ξεφύγει πηδώντας σε κανάλι νερού και κρύφτηκε μέχρι να τον παραλάβει η Αστυνομία. Ο γιατρός που τον εξέτασε στο νοσοκομείο της Λάρνακας φέρθηκε με αδιαφορία, αφού τον έραψε χωρίς αναισθητικό, ενισχύοντας την υποψία ότι ίσως ήταν και ο ίδιος συνεργός. Για την απόπειρα συνελήφθησαν 5 πρόσωπα, τα οποία επίσης κατονόμασε, αλλά μέχρι να τους προσάγουν στο δικαστήριο έγινε το πραξικόπημα. Η τρίτη απόπειρα έγινε λίγο πριν το πραξικόπημα στην πλατεία της ΑΛΚΗΣ, όπου ήταν η λέσχη Πρόοδος της ΕΔΟΝ.

Ενώ βρισκόταν στο προαύλιο ο Τ.Τ. και ένας άλλος από την Πάχνα, περνώντας με το αυτοκίνητο εκεί, τον πυροβόλησαν. Συνελήφθη ο πρώτος αλλά και πάλι δεν πρόλαβε να οδηγηθεί στο δικαστήριο, αφού στο μεταξύ έγινε το πραξικόπημα.

Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974

Στις 15 Ιουλίου 1974, με την εκδήλωση του πραξικοπήματος, ο Βλαδίμηρος, με άλλους αντιστασιακούς όπως ο Νίκος Μαύρος, μετέβησαν στην έδρα του Εφεδρικού και σχεδίαζαν τρόπους αντίστασης, αλλά δεν είχαν επαρκή οπλισμό και πυρομαχικά.

Ο ίδιος ακινητοποίησε ένα όχημα με αξιωματικό και στρατιώτες με περίστροφο, για να προστατεύσει πολίτες. Καταφεύγουν σε κτίριο της Αστυνομικής Διεύθυνσης, αλλά, λόγω ελλιπούς οπλισμού, μετακινούνται σε πολυκατοικίες κοντά στην Αστυνομία. Στο μεταξύ, μαθαίνουν ότι ο Μακάριος είναι ζωντανός, ενώ οι πραξικοπηματίες είχαν ήδη εκτελέσει τέσσερα νεαρά παιδιά στη συνοικία του Αϊ-Γιάννη. Στη συνέχεια, μετέβησαν στη μητρόπολη και, κατά το σούρουπο, αποφάσισαν να κρυφτούν σε ένα χοιροστάσιο, ενώ την επόμενη νύχτα κρύφτηκαν σε σπηλιές της περιοχής της Δεκέλειας. Προμηθεύονταν τρόφιμα από συγγενείς και γνωστούς. Σκέφτηκαν να εκτελέσουν σαμποτάζ στον σταθμό ηλεκτρισμού, αλλά ο συνεργάτης του, Ανδρέας, συνελήφθη από τους πραξικοπηματίες. Παρά τον βασανισμό του, δεν αποκάλυψε το κρησφύγετο.

Έτσι, το σαμποτάζ ναυάγησε.

Η εισβολή και η σύλληψη

Με την τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου 1974, ο Χαράλαμπος επιχειρεί να ενταχθεί στο στρατό για να πολεμήσει. Τον αναγνώρισαν κάποιοι και τον έδιωξαν, λέγοντάς του ότι δεν έχουν όπλα για τον ίδιο. Πήγε στη συνοικία του Αϊ-Γιάννη που κατοικείτο κυρίως από Τ/κυπρίους. Όταν έγινε η πρώτη εκεχειρία, στις 23 Ιουλίου τους περικύκλωσαν οι πραξικοπηματίες και τους συνέλαβαν. Μαζί τους ήταν και ο τότε βουλευτής Χριστοφόρος Χριστοφίδης, τον οποίο έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ανάμεσα σ’ εκείνους που τους συνέλαβαν ήταν και ο λοχαγός Ν., ο οποίος εγκατέλειψε τους στρατιώτες του στο μέτωπο και ήρθε στη Λάρνακα και επιδιδόταν σε συλλήψεις μακαριακών.

Ο Χαράλαμπος οδηγήθηκε ως κρατούμενος στον Κεντρικό Αστυνομικό Σταθμό, όπου εκεί τον «υποδέχθηκε» με βασανιστήρια ο Ζ., πραξικοπηματίας από το Βαρώσι. Όταν αργότερα ο συγκεκριμένος πήρε προαγωγή, ο Βλαδίμηρος τον κατήγγειλε για τις δραστηριότητές του στη «Χαραυγή».

Τα βασανιστήρια

Ακολουθούν 5-6 μέρες φρίκης. Δέχεται ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια στα πέλματα και στην πλάτη, ενώ του δίνουν να πιει ανθρώπινα ούρα αντί για νερό. Χάνει τις αισθήσεις του από τους πόνους και την εξάντληση. Μεταφέρεται στη «χωροφυλακή», όπου συνεχίζεται η κακομεταχείριση. Μαζί του είναι και Τουρκοκύπριοι κρατούμενοι, οι οποίοι, παρόλο που είναι και αυτοί κρατούμενοι, προσπαθούν να τον βοηθήσουν καθαρίζοντας τις πληγές του με βρεγμένα πανιά. Ένας από αυτούς ήταν γιος χασάπη γνωστού στην οικογένεια του Χαράλαμπου.

Ενώ εκτυλισσόταν η τουρκική εισβολή, προσθέτει, οι ΕΟΚΑΒητατζήδες έκαναν σούβλες και βασάνιζαν κόσμο.

Απειλή για στρατοδικείο

Οι διαμαρτυρίες των κρατουμένων έφτασαν στ’ αυτιά του Γλαύκου Κληρίδη, ο οποίος αντικατέστησε τον Νίκο Σαμψών. Ο Κληρίδης έστειλε στα κρατητήρια τον Υπουργό Εσωτερικών Παντελή Δημητρίου (που ήταν και υπουργός του πραξικοπήματος) και άλλους αξιωματούχους για να ελέγξουν, δήθεν, την κατάσταση. Εκεί βρήκαν τον Βλαδίμηρο πεσμένο στο πάτωμα και με χαμένες τις αισθήσεις από τα βασανιστήρια. Του έριξαν νερό, συνήλθε και χωρίς να τον εξετάσει ο γιατρός, ο Π. Δημητρίου τού είπε ότι θα τον στείλει στρατοδικείο με την κατηγορία ότι πυροβολούσε Ε/κύπριους στρατιώτες που πολεμούσαν τους Τούρκους!

Μετά την απελευθέρωση

Στις 30 Αυγούστου 1974, ο αστυνομικός σταθμός θα παραδιδόταν στην Αστυνομία. Έτσι, ήρθε ο Σταύρος Σταύρου Σύρος για να πάρει τους ΕΟΚΑβητατζήδες στο στρατόπεδο στην Αλυκή Λάρνακας. Ο Βλαδίμηρος μεταφέρθηκε σε ορθοπεδικό και στη συνέχεια κατάφερε να αποδράσει. Φεύγοντας, βρέθηκε μαζί με τον αδελφό του στη Χοιροκοιτία, όπου στρατοπέδευε το Τάγμα, με έναν από τους αξιωματικούς τον μακαρίτη Κώστα Παπακώστα. Ο Παπακώστας τού έδωσε γραπτή άδεια με ψεύτικο όνομα για να φύγει. Ακολούθησε μια διαδρομή προς την Πάφο κι από εκεί στην Παναγιά, με κατάληξη το μοναστήρι του Κύκκου.

Εκεί παρέμεινε μέχρι την επιστροφή του Μακαρίου. Περιγράφει τη φιλοξενία και τη στήριξη που δέχθηκε από τον νυν ηγούμενο και μητροπολίτη Νικηφόρο, παρά τη δική του άσχημη κατάσταση υγείας και την ανάγκη για ιατρική φροντίδα.

Αποστολή στην Αν. Γερμανία για θεραπεία

Μετά την επιστροφή του Μακαρίου, το ΑΚΕΛ τον έστειλε στην Ανατολική Γερμανία για θεραπεία. Όμως, στο αεροδρόμιο οι Αρχές τον εμπόδισαν λόγω του ότι το όνομά του βρισκόταν σε «stop list» για ένοπλη ληστεία -κατηγορία που ο ίδιος θεωρεί αβάσιμη και προσχηματική. Η παρεμπόδισή του να αναχωρήσει για μια βδομάδα προκάλεσε λαϊκές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα, έπειτα από πιέσεις και πιθανή παρέμβαση του ίδιου του Μακαρίου, να επιτραπεί τελικά η αναχώρησή του για την Ανατολική Γερμανία. Εκεί, ο αφηγητής περιθάλπεται για τέσσερις μήνες σε πολυκλινική και φυσιοθεραπευτήριο, όπου έρχεται σε επαφή με άλλους βασανισμένους θύματα της Χούντας στην Ελλάδα και τραυματίες του Εμφυλίου. Αναφέρει μάλιστα ότι είδε τον Χαρίλαο Φλωράκη να επισκέπτεται τους βασανισθέντες.

Η εμπειρία στην Ανατολική Γερμανία τού προσφέρει όχι μόνο σωματική αποκατάσταση, αλλά και επαφή με άλλες τραγικές ιστορίες.

Επιστροφή στην Κύπρο

Με την επιστροφή του στην Κύπρο, ο αφηγητής κίνησε δικαστικές αγωγές εναντίον του Παντελή Δημητρίου και του υπεύθυνου της χωροφυλακής Ανδρέα Πλαστήρα του Π. Προκοπίου από τη Χοιροκοιτία, του Δημητράκη Ν. Αρτέμη, του Απόστολου Παπαπαναγιώτου και του Ανδρέα Χρίστου Κωνσταντίνου. Ο δικαστής τούς βρήκε ένοχους και τους επέβαλε χρηματικές ποινές. Μάλιστα, λέει, ο δικαστής είπε ότι δεν μπορεί να επιβάλει ποινές φυλάκισης λόγω του κλάδου ελαίας που έδωσε ο Μακάριος.

Ο Βλαδίμηρος Χαραλάμπους εκφράζει έντονη πικρία για την πολιτική αμνηστία και τις τιμές που αποδίδονται σε πρόσωπα όπως ο Γρίβας, οι οποίοι θεωρεί πως έφεραν την καταστροφή της Κύπρου. Ειδικότερα, καταγγέλλει την τιμή που αποδίδεται σήμερα στον Γρίβα από πολιτικούς και κυβερνήσεις, όπως του Κληρίδη, του Αναστασιάδη και του Χριστοδουλίδη, που τοποθετούν στεφάνια στον τάφο του ή τιμούν την «κληρονομιά» του.