Ταξίδια χωρίς βαλίτσες

Το καλοκαίρι που μας πέρασε δεν ταξίδεψα σε άλλες χώρες. Δεν περπάτησα σε ξένες πολιτείες ούτε γέμισα το διαβατήριό μου με καινούριες σφραγίδες. Τα ταξίδια μου ήταν άνθρωποι. Ήταν τα τρία εγγόνια μου. Ταξίδια ζωηρά, πολύχρωμα, χωρίς βαλίτσες και αεροπλάνα. Ταξίδια με το γέλιο τους που ξέσπαγε απρόβλεπτα, με τις απίθανες απορίες τους, με τα μικρά τους χέρια που μπλέκονταν γύρω από το λαιμό μου, με τα παιχνίδια που ξεκινούσαν χωρίς σχέδιο αλλά με φαντασία. Παίξαμε, τρέξαμε, φτιάξαμε ζωγραφιές, είπαμε ιστορίες, κάναμε γυμναστική, διαβάσαμε ωραία βιβλία, γελάσαμε με αστεία δικά μας και πολλές φορές σταματήσαμε, απλώς για να ακούσουμε το κελάηδημα ενός πουλιού ή την αντήχηση της σιωπής. Ένιωθα τις καρδιές τους να χτυπούν κοντά στη δική μου, τις ανάσες τους να μπερδεύονται με τη δική μου, τα γέλια τους να γεμίζουν τον αέρα σαν μουσική πιο δυνατή κι από κάθε συναυλία.

Κι όμως, μέσα σε όλη αυτή την ένταση, υπήρχαν στιγμές που το σκηνικό άλλαζε. Αυτό συνέβαινε όταν έπαιρναν στα χέρια τους μια ηλεκτρονική συσκευή οπόταν και το βλέμμα τους χανόταν. Σαν να έμπαιναν ολόκληροι μέσα σ’ έναν κόσμο αόρατο, που εγώ δεν μπορούσα να δω ή διασχίσω μαζί τους. Τα πρόσωπά τους ησύχαζαν, τα μάτια τους καρφώνονταν στην οθόνη, η φασαρία έσβηνε. Ενώ στο παιχνίδι μας υπήρχε θόρυβος, αγκαλιές, ένταση, πάθος, εκεί υπήρχε απορρόφηση, αφωνία, μια ηρεμία που δεν θύμιζε ξεκούραση αλλά μάλλον απομόνωση.

Καταλαβαίνω πολύ καλά βέβαια, ότι αυτός είναι ο κόσμος που μεγαλώνουν. Η τεχνολογία είναι η γλώσσα της εποχής τους. Τα δάχτυλά τους κινούνται στην οθόνη με φυσικότητα, σαν να γνωρίζουν εκ γενετής αυτή την ψηφιακή χειρονομία, σαν να γέννιουνται με αυτές τις δεξιότητες. Ο εγκέφαλός τους ανταποκρίνεται γρήγορα στα χρώματα, στους ήχους, στις άμεσες ανταμοιβές. Μπορούν να επικοινωνήσουν εύκολα με την τεχνητή νοημοσύνη. Δεν είναι παράξενο που ο ψηφιακός κόσμος τα τραβάει σαν μαγνήτης.

Κι όμως, η ισορροπία πρέπει να είναι το ζητούμενο, καθώς τα παιδιά, πάνω απ’ όλα, χρειάζονται ζωντανή επαφή για να μεγαλώσουν. Τους είναι απαραίτητο να βιώσουν τη μυρωδιά του φαγητού που φτιάχνουμε μαζί, να νιώσουν το χώμα που λερώνει τα χέρια τους, το νερό που πιτσιλάει στο πρόσωπό τους, να ακούσουν την ιστορία που σκαρώνουμε μαζί με φαντασία και όχι αυτή που θα τους εμφανίσει η εφαρμογή. Χρειάζονται το φυσικό βλέμμα μας, την αγκαλιά μας, το χάδι μας, την ουσιαστική παρουσία μας, το ηχόχρωμα της φωνής μας, χρειάζονται ακόμη και τη βαρεμάρα που τους αφήνει χώρο να δημιουργήσουν κόσμους, μόνα τους!

Και εννοείται πως δεν προτείνω ως λύση την απαγόρευση αλλά τη συμμετοχή. Να είμαστε εκεί, να μπαίνουμε για λίγο στον ψηφιακό τους κόσμο όχι σαν φύλακες αλλά σαν παρέα. Να σχολιάζουμε, να γελάμε, να ρωτάμε.  Να βάζουμε όρια με σταθερότητα αλλά χωρίς φωνές. Να προσφέρουμε εναλλακτικές που δεν είναι φτωχότερες από την οθόνη αλλά πιο πλούσιες. Να δείχνουμε πρώτοι το παράδειγμα. Να αφήνουμε κι εμείς στην άκρη το κινητό μας όταν καθόμαστε στο τραπέζι, να μην απαντάμε στο μήνυμα εκείνη τη στιγμή που το παιδί μας θέλει να μας πει κάτι.

Υπάρχουν τόσα που μπορούν να ανταγωνιστούν την οθόνη! Το κυνήγι «θησαυρού» μέσα στο σπίτι ή στην αυλή, τα μικρά μαγειρέματα όπου το παιδί γίνεται «βοηθός σεφ», οι κατασκευές με χαρτόκουτα και χρώματα, τα αυτοσχέδια θεατρικά με ρόλους και κοστούμια φτιαγμένα από ρούχα παλιά. Και βέβαια, οι δραστηριότητες που δίνουν κίνηση στο σώμα! Η μουσική, ο χορός, το τρέξιμο, η γυμναστική, η ποδηλασία, το κολύμπι. Αυτά δεν είναι «αντί-τεχνολογία». Είναι υπενθύμιση ότι ο κόσμος είναι μεγαλύτερος και απείρως πιο μαγικός από μια φωτεινή οθόνη.

Κανένας ψηφιακός κόσμος, όσο εντυπωσιακός κι αν φαίνεται, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη στιγμή που το παιδί τυλίγει τα χεράκια του γύρω από τον λαιμό σου και σε φιλά λίγο πριν αποκοιμηθεί. Αυτή είναι η αληθινή του ασφάλεια, η αληθινή χαρά. Εκεί βρίσκεται το ταξίδι που καμία τεχνολογία δεν μπορεί να χαρίσει.

Κι όσο η καρδιά μας χτυπά κοντά στη δική τους, τα παιδιά μας δεν θα χαθούν, ούτε στον ψηφιακό ούτε στον αληθινό κόσμο.

Αγγέλα Καϊμακλιώτη