Πραγματοποιήθηκε η Τελετή Λήξης του Ζηνώνειου Πανεπιστημίου Λάρνακας

«Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία, επιστημονική έρευνα που φωτίζει μια λιγότερο γνωστή πτυχή της κυπριακής ιστορίας»

Η καταληκτική διάλεξη ολοκληρώθηκε με μία τεκμηριωμένη παρουσίαση που ανέδειξε άγνωστες πτυχές της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Η εισηγήτρια, κα Δόξα Κωμοδρόμου παρουσίασε μια σπουδαία και σε βάθος μελέτη, επικεντρωμένη σε μια περίοδο της κυπριακής ιστορίας που παραμένει ελλιπώς τεκμηριωμένη και σπάνια αναδεικνύεται στον δημόσιο διάλογο: καλύπτοντας την περίοδο από την έναρξη της Παλμεροκρατίας μέχρι και την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η διάλεξη αυτή, διαφορετική ως προς τη θεματολογία αλλά απόλυτα εναρμονισμένη με την πνευματική ποιότητα όλων των φετινών εισηγήσεων, πρόσφερε ένα μοναδικό ιστορικό βάθος που αφορούσε την Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία (ΚΡΥ). Με ερευνητική εντιμότητα, ιστορική ευαισθησία και στοχαστική τεκμηρίωση, η κα Κωμοδρόμου φώτισε μια διαδρομή γεμάτη προκλήσεις, αποσιωπήσεις και μετασχηματισμούς που καθόρισαν την πορεία της κυπριακής κοινωνίας.

Αντικείμενο της παρουσίασης αποτέλεσε η ίδρυση, ο ρόλος και η λειτουργία της Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας (ΚΡΥ), μέσα από τη συστηματική ανάλυση σπάνιου αρχειακού υλικού που συγκεντρώθηκε από σημαντικές πηγές όπως: Βρετανικά Εθνικά Αρχεία, Κρατικά Αρχεία της Ελλάδος, Διπλωματικά Αρχεία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, ΕΡΤ, ΕΙΡ, Κρατικό Αρχείο Κύπρου, ΡΙΚ, PIO και Παττίχειο Ιστορικό Αρχείο και Κέντρο Μελετών.

Αφετηρία της έρευνάς της, όπως αρχικά ανέφερε η κα Κωμοδρόμου, αποτέλεσε επιστολή του ήρωα της ΕΟΚΑ Κυριάκου Μάτση από τα κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς το 1956, στην οποία αναφέρεται ρητά στην ΚΡΥ, γεγονός που κίνησε το ενδιαφέρον της ερευνήτριας για τη διερεύνηση της λειτουργίας της Υπηρεσίας ως φορέα ιδεολογικής επιρροής και εργαλείου της αποικιακής διοίκησης. Η κα Κωμοδρόμου ανέλυσε τις πολιτικές και ιδεολογικές συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία της ραδιοφωνίας στην Κύπρο, με έμφαση στην αποικιακή πολιτική των κυβερνητών Πάλμερ (1935) και Ράιτ (1939). Τεκμηριώθηκε ότι η ΚΡΥ δεν συγκροτήθηκε ως ουδέτερο μέσο πληροφόρησης, αλλά εντάχθηκε σε ένα ευρύτερο επικοινωνιακό πλέγμα προπαγανδιστικού ελέγχου με σκοπό την καταστολή των εθνικών διεκδικήσεων των Ελλήνων Κυπρίων και την ενίσχυση της αποικιακής κυριαρχίας. Η παρουσίαση διαγγελμάτων των κυβερνητών, προκηρύξεων της ΠΕΚΑ και επίσημης αλληλογραφίας μεταξύ των ιθυνόντων της ΚΡΥ και των Βρετανικών Αρχών, ανέδειξε τον ιδεολογικό χαρακτήρα της Υπηρεσίας.

Η ΚΡΥ χρησιμοποιήθηκε επίσης ως μέσο υπονόμευσης του ενωτικού κινήματος, ενώ η Ελλάδα, μέσω του ΕΙΡ και της εκπομπής «Φωνή της Πατρίδος», επιχειρούσε να εξισορροπήσει την επιρροή της ΚΡΥ και να ενισχύσει το ηθικό των Κυπρίων. Τονίστηκε ο ρόλος των εκπομπών του ΕΙΡ ως μέσο εθνικής αφύπνισης και υποστήριξης της κυπριακής αντίστασης. Εξετάστηκε περαιτέρω η ίδρυση των εγκαταστάσεων της ΚΡΥ στην Αγλαντζιά, με αναφορά στο υψηλό κόστος κατασκευής της (147.000 λίρες), το δεύτερο μεγαλύτερο κονδύλι ανάμεσα στις 20 βρετανικές αποικίες όπου εφαρμόστηκε παρόμοιο επικοινωνιακό σχέδιο. Η ερευνήτρια ανέδειξε και τη διττή σύνθεση του προσωπικού της ΚΡΥ, το οποίο περιλάμβανε αφενός πρόσωπα με πνευματικό υπόβαθρο και εθνική συνείδηση, και αφετέρου συνεργαζόμενα στελέχη με τις αποικιακές αρχές. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ύπαρξη συνθηματικών ραδιοφωνικών μεταδόσεων που προειδοποιούσαν εμμέσως για επικείμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Η αποδοχή της ΚΡΥ από το κυπριακό κοινό ήταν ανάμεικτη, ενώ δεν έλειψαν και πράξεις σαμποτάζ εις βάρος των εγκαταστάσεών της, με τέσσερις καταγεγραμμένες απόπειρες δολιοφθοράς μεταξύ 1955 και 1957, οι οποίες είχαν ως στόχο την υπονόμευση του αποικιακού μηχανισμού ενημέρωσης. Αναφέρθηκε χαρακτηριστικά η υπόθεση του μηχανικού Ανδρέου Μπαρμπούνα το 1957, ο οποίος κατηγορήθηκε για τοποθέτηση βομβών στο στούντιο εκπομπών και στην τοποθέτηση εκρηκτικών εντός και εκτός των εγκαταστάσεων της ΚΡΥ από τον κ. Γιαννάκη Μάτση το 1956.

Τέλος, η Δόξα Κωμοδρόμου υπογράμμισε τη σημασία της ιστορικής συνέχειας του ΡΙΚ (διάδοχου της ΚΡΥ), το οποίο, παρά την αποικιακή του καταβολή, εξελίχθηκε σε εθνικό φορέα πολιτιστικής και ιστορικής μνήμης. Μέσω ντοκιμαντέρ, αφιερωμάτων και ενημερωτικών εκπομπών, διατηρεί ζωντανό τον διάλογο γύρω από τις θυσίες του κυπριακού λαού και τη διεκδίκηση εθνικής αυτοδιάθεσης. Η έρευνα της Κωμοδρόμου καλύπτει ένα σημαντικό κενό στη βιβλιογραφία και προσφέρει νέες προοπτικές για τη μελέτη της επικοινωνιακής πολιτικής στην αποικιακή Κύπρο, καθιστώντας την συμβολή της ουσιώδη τόσο για την επιστημονική κοινότητα όσο και για τη συλλογική ιστορική μνήμη του τόπου.

Στην τελετή λήξης του Ελεύθερου Ζηνώνειου Πανεπιστημίου παρέστησαν ο Δήμαρχος κ. Ανδρέας Βύρας, ο Βουλευτής Πρόδρομος Αλαμπρίτης, ο Πρύτανης, Καθηγητής Τάσος Χριστοφίδης, ο Γενικός Διευθυντής του ΡΙΚ, κ. Θανάσης Τσώκος, ο οποίος συντόνισε την εκδήλωση, ο τέως ευρωβουλευτής Γιαννάκης Μάτσης, Δημοτικοί Σύμβουλοι, λειτουργοί των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Δήμου Λάρνακας και πλήθος κόσμου.  Στην ανανέωση του θεσμού για την ακαδημαϊκή περίοδο 2025-2026 αναφέρθηκαν στους χαιρετισμούς τους τόσο οι Δήμαρχος, Πρύτανης και Γεν. Διευθυντής του ΡΙΚ, όσο και ο κ. Χρυσόστομος Παπαϊωάννου και η κα Αγγέλα Καϊμακλιώτη, Πρόεδρος της Προοδευτικής Κίνησης Λάρνακας και Πρόεδρος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, αντίστοιχα.

Η συμβολή της διάλεξης αυτής ενισχύει το συνολικό έργο του Ζηνώνειου Ελεύθερου Πανεπιστημίου, προτείνοντας νέες ερμηνείες και ανοίγοντας νέους διαύλους σκέψης και συζήτησης. Με την ολοκλήρωση της διάλεξης, απονεμήθηκαν τα διπλώματα συμμετοχής σε όσους/ες παρακολούθησαν τον φετινό κύκλο (2024–2025).