Παιδιά με εγκεφαλική παράλυση έρμαιο αδυναμιών του κράτους

Από τη μέρα της γέννησής του, οι γονείς καλύπτουν τα έξοδα των φυσιοθεραπειών, χωρίς καμία συνεισφορά του κράτους. Το αίτημα για κάλυψη των θεραπειών, που υποβλήθηκε με επιστολή των γονέων προς το Υπουργείο Υγείας, απορρίφθηκε από το Υπουργείο Υγείας, παροτρύνοντας τους γονείς να αποταθούν στο φυσιοθεραπευτικό τμήμα του Νοσοκομείου Επαρχίας Α. Ωστόσο, οι ώρες λειτουργίας του συγκεκριμένου τμήματος δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν επαρκώς παιδιά με χρόνιες παθήσεις τα οποία φοιτούν στο ενιαίο σχολείο, αφού η σχολική φοίτηση ολοκληρώνεται στις 13:35 και οι ώρες λειτουργίας του φυσιοθεραπευτικού τμήματος είναι 8:00 – 15:00.

Η δεύτερη περίπτωση αφορά επίσης παιδί με εγκεφαλική παράλυση. Το παιδάκι ακολουθεί από τον πρώτο χρόνο της ζωής του πρόγραμμα θεραπειών, το οποίο περιλαμβάνει λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, φυσιοθεραπεία, θεραπευτικό μασάζ και υδροθεραπεία σε εβδομαδιαία βάση.

Μέχρι την ηλικία των 4 ετών, οπόταν και ξεκίνησε να φοιτά στην ενιαία δημόσια εκπαίδευση, το παιδί ακολουθούσε το πρόγραμμα φυσιοθεραπείας του δημόσιου νοσοκομείου. Με την είσοδό του στη δημόσια εκπαίδευση, το παιδί υποχρεώθηκε να διακόψει θεραπευτικό πρόγραμμα που ακολουθούσε στα δημόσια νοσηλευτήρια, αφού το φυσιοθεραπευτήριο λειτουργεί μέχρι το μεσημέρι.

Τα ερωτήματα προς το Υπ. Υγείας

Σε παλαιότερη παρέμβασή της Επιτρόπου προς τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Υγείας για τρίτη περίπτωση παιδιού, τέθηκαν τα εξής ερωτήματα εκ μέρους της ίδιας εστιάζοντας στη λειτουργία του τμήματος φυσιοθεραπείας των δημόσιων νοσηλευτηρίων:

i.    Κατά πόσο η διαθεσιμότητα του τμήματος φυσιοθεραπείας του Γενικού Νοσοκομείου Επαρχίας Β μπορεί να ανταποκριθεί στη συχνότητα και στο είδος των θεραπειών που εισηγούνται οι θεράποντες ιατροί;

ii.    Με ποιο τρόπο διασφαλίζεται ότι, ο καθορισμός της συχνότητας των θεραπειών φυσιοθεραπείας που λαμβάνει ένα παιδί στα κρατικά νοσηλευτήρια γίνεται με βάση το καλύτερο συμφέρον του παιδιού και όχι άλλους παράγοντες όπως π.χ. η διαθεσιμότητα του ιατρικού προσωπικού;

iii.    Κατά πόσο παρέχονται εναλλακτικές λύσεις σε γονείς που δεν μπορούν για σοβαρούς λόγους να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες υγείας και συγκεκριμένα φυσιοθεραπείας, εντός του ωραρίου των κρατικών νοσηλευτηρίων ή με τη συχνότητα που απαιτείται σύμφωνα με τις ανάγκες του παιδιού;

Η απάντηση της Γενικής Διευθύντριας του Υπουργείου Υγείας:

«Η διαθεσιμότητα του τμήματος φυσιοθεραπείας του ΓΝ μπορεί να ανταποκριθεί στο είδος των θεραπειών και στη συχνότητα που εισηγούνται οι θεράποντες ιατροί. Ο καθορισμός της συχνότητας των θεραπειών φυσιοθεραπείας που λαμβάνει ένα παιδί στα κρατικά νοσηλευτήρια γίνεται από αξιολόγηση από τον ιατρό και φυσιοθεραπευτή και πάντοτε οι ενέργειες γίνονται με γνώμονα το καλύτερο συμφέρον του παιδιού και όχι άλλους παράγοντες. Η θεραπεία γίνεται εντός του ωραρίου των κρατικών νοσηλευτηρίων σύμφωνα με τις ανάγκες του παιδιού. Εναλλακτικές λύσεις και διευκολύνσεις γίνονται αρκετές, ειδικά όταν το παιδί έχει σχολείο, όπου γίνεται προσπάθεια να ορίζονται τα ραντεβού το πρωί ως πρώτο ραντεβού ή τελευταίο, όταν σχολάσει. Επίσης, εάν είναι δυνατό στις ώρες της γυμναστικής ή σε άλλα δευτερεύοντα μαθήματα.

Διαπιστώσεις και Εισηγήσεις της Επιτρόπου

Το Υπουργείο Υγείας θεωρεί ότι συγκεκριμένες ιατρικές υπηρεσίες, όπως οι φυσιοθεραπείες, παρέχονται αρκούντως ικανοποιητικά από τα δημόσια νοσηλευτήρια και δεν αξιολογεί ως αναγκαία την όποια αναδιάρθρωση στον τομέα αυτό.

«Ωστόσο, από την μελέτη των πιο πάνω περιπτώσεων, γίνεται σαφές ότι η παροχή συγκεκριμένων ιατρικών υπηρεσιών, όπως οι φυσιοθεραπείες, παρουσιάζει σοβαρούς περιορισμούς, οι οποίοι συνιστούν τροχοπέδη για την απόλαυση των δικαιωμάτων των παιδιών ασθενών, τα οποία μάλιστα ανήκουν σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα πληθυσμού ως ασθενείς με αναπηρίες», τονίζει στις διαπιστώσεις της η αρμόδια Επίτροπος, προσθέτοντας ότι εντοπίζονται σημαντικοί περιορισμοί όσον αφορά την εξυπηρέτηση των παιδιών με σοβαρές ή/και χρόνιες ασθένειες, ως αποτέλεσμα της διάρκειας του ωραρίου λειτουργίας των δημόσιων νοσηλευτηρίων και, ειδικότερα, αυτού του τμήματος φυσιοθεραπείας.

«Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι οι θεραπείες στα παιδιά προσφέρονται αποκλειστικά στα πλαίσια ωραρίου λειτουργίας των δημόσιων νοσηλευτηρίων, το οποίο, σε μεγάλο βαθμό συμπίπτει με το ωράριο λειτουργίας των δημόσιων σχολείων, δημιουργεί πρόβλημα στα παιδιά που χρειάζονται να λάβουν αυτές τις θεραπείες ενώ, συνάμα, φοιτούν σε δημόσια σχολεία. Το πρόβλημα, μεγεθύνεται, φυσικά, για τα παιδιά εκείνα που, λόγω της ιδιαιτερότητας της κατάστασής τους, έχουν ανάγκη πιο πολλές και πιο συχνές, θεραπείες. Το πρόβλημα παραμένει ακόμη και παρά την πρακτική που ακολουθείται από το αρμόδιο τμήμα Υγείας ώστε να γίνεται προσπάθεια διευθέτησης των θεραπευτικών συναντήσεων των παιδιών,  στον (περιορισμένο) χρόνο που λειτουργούν τα νοσηλευτήρια μετά την ολοκλήρωση του σχολικού ωρολογίου προγράμματος ή στη διάρκεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής ή μαθήματα άλλων γνωστικών αντικειμένων, ”λιγότερο σημαντικών” ».

Μάλιστα, η κ. Κουρσουμπά, θεωρεί ότι το γεγονός ότι παιδιά τα οποία φοιτούν σε Ειδικά Σχολεία, έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν ειδικές θεραπείες, μεταξύ αυτών και φυσιοθεραπείες, από επαγγελματίες φυσιοθεραπευτές, στο σχολικό χώρο και σε εκπαιδευτικό χρόνο, ως εξίσου προβληματικό, «εφόσον στα Ειδικά Σχολεία μέρος του καθορισμένου «διδακτικού χρόνου» αξιοποιείται για θεραπείες αντί για διδασκαλία».

Την ίδια ώρα, σημειώνει παράλληλα ότι η ύπαρξη και λειτουργία Ειδικών Σχολείων δεν συνάδει πλήρως με τις αρχές τις ενιαίας συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, την οποία το Κράτος είναι νομικά δεσμευμένο να εφαρμόζει στη βάση των συμβατικών του υποχρεώσεων που απορρέουν τόσο από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού όσο και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Άτομα με Αναπηρία, τις οποίες η Κύπρος έχει κυρώσει.

Επιβεβλημένες οι απαραίτητες ρυθμίσεις

«Δεδομένου ότι η αποτελεσματικότητα των φυσιοθεραπειών, που χρειάζονται τα παιδιά με σοβαρής μορφής αναπηρίες, προϋποθέτει, ένα μεγάλο αριθμό συναντήσεων, οι οποίες να λαμβάνουν  χώρα σε συστηματική βάση, σημαίνει ότι η συγκεκριμένη ομάδα παιδιών βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρή παραβίαση του δικαιώματός τους στην εκπαίδευση, εκτός και αν η οικογένειά τους είναι σε θέση να αναλάβει ένα υπέρογκο οικονομικό κόστος με ότι αυτό συνεπάγεται για την ευημερία όλων της των μελών, περιλαμβανομένων των παιδιών», τονίζει η ίδια.

Η αδυναμία του τμήματος φυσιοθεραπείας

Η κ. Κουρσουμπά τονίζει στην αξιολόγηση της ότι η δυνατότητα του τμήματος φυσιοθεραπείας να ανταποκριθεί στις πραγματικές ανάγκες των παιδιών σε ότι αφορά τη συχνότητα των φυσιοθεραπειών που οι θεράποντες ιατροί καθορίζουν, αποτελεί σημαντικό περιορισμό για τα παιδιά ασθενείς.

«Σήμερα, το τμήμα φυσιοθεραπείας, επικαλούμενο δικούς του περιορισμούς όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και τον αριθμό των φυσιοθεραπειών που δύναται να προσφέρει, αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παιδιών, όπως αυτές ορίζονται από τους θεράποντες ιατρούς. Αντί αυτού, το θεραπευτικό πρόγραμμα των φυσιοθεραπειών των παιδιών φαίνεται να αναπροσαρμόζεται με βάση τις δυνατότητες του τμήματος φυσιοθεραπείας, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη θεραπευτική πρόοδο των παιδιών», σημειώνοντας ότι το παρόν σύστημα παροχής υπηρεσιών φυσιοθεραπείας από το Υπουργείο Υγείας δεν επιτρέπει στο παιδί ασθενή να απολαμβάνει απρόσκοπτα το δικαίωμα του τόσο στην υγεία όσο και στην εκπαίδευση αλλά αντικατοπτρίζει μια προβληματική και εντελώς ξένη προς τα δικαιώματά τους, αντίληψη του Κράτους, για τα παιδιά με αναπηρίες.

Να σημειωθεί ότι η εθνική νομοθεσία ενισχύει τις υποχρεώσεις του κράτους όπως αυτές απορρέουν από τη Σύμβαση. Σε σχέση με την προσβασιμότητα σε υπηρεσίες υγείας, το άρθρο 6 του περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμου του 2004 [Ν.1(Ι)/2005] ορίζει ότι:

«Οι υπηρεσίες υγείας πρέπει να είναι συνεχώς διαθέσιμες και προσβάσιμες, σύμφωνα με τις δυνατότητες του ισχύοντος Συστήματος Υγείας και τους διαθέσιμους οικονομικούς, ανθρώπινους και υλικούς πόρους του κράτους».

Εισηγήσεις

Επιβάλλεται, σύμφωνα με την κ. Κουρσουμπά, να γίνουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις ώστε η λειτουργία του τμήματος φυσιοθεραπείας να δύναται να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ανάγκες που προκύπτουν.

Όπως η ίδια εισηγείται, σε περιπτώσεις αυξημένων αναγκών για παροχή φυσιοθεραπείας από δημόσια νοσηλευτήρια, το Υπουργείο Υγείας θα μπορούσε να καταφύγει στην αγορά υπηρεσιών από ιδιώτες φυσιοθεραπευτές, ούτως ώστε να αποφεύγεται αχρείαστη ταλαιπωρία για τα παιδιά και τις οικογένειές τους.

«Η παροχή υπηρεσιών φυσιοθεραπείας θα πρέπει να διασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση των παιδιών ασθενών, με σεβασμό στο δικαίωμά τους για παροχή ιατρικών θεραπειών καθώς, επίσης, στο δικαίωμά τους για εκπαίδευση και ισότιμη συμμετοχή στο σχολικό πρόγραμμα».

Σε πρόσφατη Έκθεσή της, με τίτλο «Έκθεση Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Λήδας Κουρσουμπά, αναφορικά με τη μη παροχή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (Ε.Ε.Ε.) σε παιδιά με αναπηρία, λόγω της πιστοποίησης της αναπηρίας τους ως ήπιας ή μέτριας – Απρίλιος 2018», που κοινοποιήθηκε στα αρμόδια Υπουργεία, η Επίτροπος, είχε σημειώσει την απουσία συστήματος παροχής θεραπειών προς τα παιδιά με αναπηρίες, το οποίο να μην έχει αρνητικό αντίκτυπο προς το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση ή γενικότερα στην ανάπτυξη του παιδιού.

Η κ. Κουρσουμπά τονίζει την άμεση αναγκαιότητα διυπουργικής συνεργασία μεταξύ Υπουργείου Υγείας και Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ώστε να αντιμετωπιστούν συλλογικά τα ζητήματα που προκύπτουν, εφαρμόζοντας μια ενιαία πολιτική, η οποία να διασφαλίζει πλήρως τα δικαιώματα των παιδιών ασθενών με αναπηρίες.