Οι 4 κίνδυνοι του διαδικτύου για τους ανήλικους (πίνακας)

Υπεύθυνος του Γραφείου Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας Ανδρέας Αναστασιάδης

• Μία από τις αρνητικές αυτές συνέπειες είναι ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, γνωστός ως cyberbullying. Ο όρος διαδικτυακός εκφοβισμός αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων, μέσω της χρήσης του διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων, είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών συνήθως από συνομήλικούς τους.
• Από την εμπειρία του Γραφείου Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει διαπιστωθεί ότι οι κυριότερες μορφές ηλεκτρονικού εκφοβισμού γίνονται μέσω του συνεχούς σχολιασμού εις βάρος κάποιων προσώπων στο διαδίκτυο, επαναλαμβανόμενης αποστολής ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων, παρέμβασης και παρενόχλησης οποιασδήποτε διαδικτυακής δραστηριότητας του ατόμου και δημιουργίας ψεύτικων διαδικτυακών προφίλ.
• Ακόμα μια απειλή στο διαδίκτυο είναι αυτή του γνωστού sexting η οποία εφαρμόζεται και σε περιπτώσεις παιδιών. Συγκεκριμένα, το sexting αφορά την αποστολή μηνυμάτων και φωτογραφιών ή βίντεο σεξουαλικού χαρακτήρα σε κάποιο πρόσωπο, με αποτέλεσμα είτε τα θύματα να εκβιάζονται για να στείλουν περισσότερα αρχεία, είτε στη χειρότερη περίπτωση τα αρχεία αυτά να διαδοθούν και τα θύματα να βρεθούν με αυτό τον τρόπο σε δυσάρεστη θέση. Οι δράστες, που σε κάποιες περιπτώσεις είναι επίσης ανήλικοι ηλικίας 15-17 ετών, απειλούν τα θύματα με τη διάδοση ή και δημοσίευση φωτογραφιών και επιμένουν στην αποστολή και άλλων φωτογραφιών ή και σε κάποιες περιπτώσεις στην καταβολή ενός χρηματικού ποσού για να μην προχωρήσουν σε άλλες χειρότερες ενέργειες.
• Παράλληλα διαπιστώνεται τακτικά ότι οι ανήλικοι (και αυτό γίνεται κυρίως από κορίτσια) αποστέλλουν από μόνοι τους γυμνές φωτογραφίες τους σε συνομήλικα αγόρια με σκοπό την προσέλκυση του ενδιαφέροντός τους. Πρόκειται βεβαίως για μια πολύ επικίνδυνη ενέργεια με ανεπανόρθωτες συνέπειες και, όταν τα θύματα αποτείνονται στην Αστυνομία, είναι συνήθως πολύ αργά για λήψη οποιωνδήποτε διορθωτικών μέτρων.
• Επίσης, τα μέλη του Γραφείου μας ασχολούνται συχνά με υποθέσεις που αφορούν το λεγόμενο grooming, δηλαδή την άγρα παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς μέσω του διαδικτύου. Μέσω του grooming, επιτήδειοι με ψεύτικα στοιχεία προσεγγίζουν τα ανήλικα θύματα με σκοπό είτε να αποκτήσουν αρχεία φωτογραφίας ή και βίντεο σεξουαλικής κακοποίησης/ εκμετάλλευσης των παιδιών αυτών είτε ακόμα και για να τα συναντήσουν με σκοπό τη φυσική σεξουαλική κακοποίηση/εκμετάλλευσή τους. Οι δράστες ενεργούν με μεθοδικό και προσεκτικά σχεδιασμένο τρόπο και δελεάζουν τα παιδιά, κρυμμένοι συχνά πίσω από έναν ψεύτικο λογαριασμό».

Όχι αλόγιστη χρήση του ίντερνετ

Το φαινόμενο του εθισμού των παιδιών στο διαδίκτυο υπογραμμίζει ο υπεύθυνος του Γραφείου Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας, αλλά και στα διαδικτυακά παιγνίδια το συναντούμε πολύ συχνά. Διαπιστώνουμε ότι το διαδίκτυο χρησιμοποιείται αλόγιστα, τα παιδιά τείνουν να γίνονται αντικοινωνικά και νευρικά με αδυναμία στην έκφραση και στην επικοινωνία τους με άλλους ανθρώπους. Νιώθουν περισσότερη ασφάλεια να συνομιλούν διαδικτυακά, ενώ θεωρούν πλέον ως φίλους τους αυτούς που γνωρίζουν μέσω διαδικτύου με αποτέλεσμα να τους εμπιστεύονται με ευκολία.

Από την εμπειρία που έχουμε αποκομίσει, μέσω της τριβής μας με τα πιο πάνω περιστατικά, έχουμε διαπιστώσει ότι η πρόληψη μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη μείωση των πιθανοτήτων θυματοποίησης κάποιου παιδιού. Τα παιδιά πρέπει να ενημερώνονται για την ανάγκη προστασίας των προσωπικών δεδομένων τους και να μην αποστέλλουν απλόχερα πληροφορίες, φωτογραφίες και άλλα δεδομένα τους σε άλλα πρόσωπα. Πρέπει να μάθουν να σέβονται τον εαυτό τους και το σώμα τους και δεν πρέπει να δίνουν το δικαίωμα σε κανένα να τους εκμεταλλεύεται, απειλεί ή εκβιάζει με οποιονδήποτε τρόπο.

50 υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας

Ξεπέρασαν τις 50 οι υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας που εξετάστηκαν από το αρμόδιο γραφείο της Αστυνομίας για φέτος, γεγονός που δείχνει την αυξητική τάση που υπάρχει κάθε χρόνο για τις υποθέσεις αυτές.

Οι Αρχές ανησυχούν ιδιαίτερα για την τάση αυτή, αφού διαπιστώνουν ότι παρά τα κτυπήματα που επιφέρουν με τις συλλήψεις όσων παρανομούν και τις αυστηρές ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια, εντούτοις οι παράνομοι συνεχίζουν να ασχολούνται με ένα από τα πιο αισχρά εγκλήματα.

Σημειώνεται ότι πρόσφατα δικαστήριο στη Λάρνακα επέβαλε ποινή φυλάκισης ενός έτους σε πρόσωπο που κρίθηκε ένοχο για κατοχή υλικού παιδικής πορνογραφίας (φωτογραφίες και βίντεο).

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διατηρεί το Γραφείο Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Αστυνομίας, το 2018 διερευνήθηκαν 133 υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας, το 2017 άλλες 130, το 2016 άλλες 126, ενώ το 2015 διερευνήθηκαν υποθέσεις ρεκόρ αφού έφτασαν τις 154.

Πολλοί είτε από περιέργεια, είτε από εθισμό ή άλλα κίνητρα, κατεβάζουν αρχεία παιδικού πορνογραφικού υλικού, τα οποία και διατηρούν στους υπολογιστές τους. Αγνοούν ότι οι ιστοσελίδες από τις οποίες κατεβάζουν το υλικό αυτό παρακολουθούνται και παρεμβαίνει κυρίως η Europol, η οποία ειδοποιά τις ενδιαφερόμενες Αστυνομίες που προχωρούν με έρευνα και συλλήψεις.

Σημειώνεται ότι φέτος το αρμόδιο γραφείο της Αστυνομίας, εκτός από τις υποθέσεις της παιδικής πορνογραφίες, εξέτασε και 19 περιπτώσεις παράνομης παρέμβασης σε υπολογιστή, έξι περιπτώσεις πλαστογραφίας προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δηλαδή κάποιος εμφάνιζε άλλο πρόσωπο ως να ήταν κάποιος τρίτος. Επίσης, διερεύνησε μια υπόθεση ρατσισμού μέσω του διαδικτύου και πέντε άλλα περιστατικά που αφορούν αδικήματα του διαδικτύου.

Πέρσι εξετάστηκαν 45 υποθέσεις παράνομης επέμβασης σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, 30 περιπτώσεις πλαστογραφίας προφίλ και μια υπόθεση ρατσισμού μέσω του διαδικτύου, ενώ το γραφείο της Αστυνομίας ανταποκρίθηκε σε 57 αιτήματα βοήθειας από ξένες χώρες.

16χρονοι και 17χρονοι οι δράστες

Το Γραφείο Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος αναλαμβάνει τις υποθέσεις που αφορούν αδικήματα παιδικής πορνογραφίας. Εδώ πρέπει να λεχθεί ότι με βάση μελέτη που εκπονήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταπολέμησης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Europol, ο όρος παιδική πορνογραφία δεν θεωρείται ορθός, καθώς δίνει λανθασμένη εντύπωση τόσο στο κοινό όσο και στις Αρχές επιβολής του νόμου. Η ορθή ορολογία είναι παιδική σεξουαλική κακοποίηση ή παιδική σεξουαλική εκμετάλλευση. Για να γίνει πιο κατανοητός ο όρος αυτός πρέπει να τονιστεί ότι πίσω από κάθε αρχείο φωτογραφίας ή βίντεο παιδιού σε σχέση με την «παιδική πορνογραφία» υπάρχει ένα θύμα, ασχέτως εάν αυτό βρίσκεται στην Κύπρο ή στο εξωτερικό.

Το μήνυμα που πρέπει να περάσει στην κοινή γνώμη είναι ότι ο οποιοσδήποτε κατέχει ή διαδίδει τέτοιο υλικό, ή ακόμη προσκαλεί παιδί σε παιδική πορνογραφία, κακοποιεί ή θυματοποιεί εκ νέου ένα παιδί που για οποιονδήποτε λόγο κακοποιήθηκε σε οποιαδήποτε χώρα. Το αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας αναλαμβάνει τη διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων με κύριο στόχο την ποινική δίωξη των παρανομούντων και φυσικά την προστασία και στήριξη, σε συνεργασία με άλλους φορείς, των θυμάτων στις περιπτώσεις που υπάρχουν αναγνωρισμένα θύματα στην Κύπρο. Το θεσμικό πλαίσιο που έχει θεσπίσει η Κυπριακή Δημοκρατία επιφέρει αυστηρές ποινές, ενώ υπάρχει και σχετικό μητρώο το οποίο περιλαμβάνει τα στοιχεία των προσώπων που έχουν καταδικαστεί για τέτοια αδικήματα χωρίς αυτά να παραγράφονται. Το φαινόμενο αυτό βρίσκεται σε επικίνδυνη φάση και θα πρέπει να υπάρξει καθολικός προβληματισμός από όλους τους φορείς για το πού οδηγούμαστε και πώς οδηγείται η επόμενη γενεά, καθώς εντοπίζουμε πολύ συχνά ότι οι δράστες είναι επίσης ανήλικοι 16 με 17 ετών.

Το φαινόμενο του εθισμού των παιδιών στο διαδίκτυο, αλλά και στα διαδικτυακά παιγνίδια, το συναντούμε πολύ συχνά. Διαπιστώνουμε ότι το διαδίκτυο χρησιμοποιείται αλόγιστα, τα παιδιά τείνουν να γίνονται αντικοινωνικά και νευρικά με αδυναμία στην έκφραση και στην επικοινωνία τους με άλλους ανθρώπους.

Ο ρόλος των γονιών είναι πλέον πολύ σημαντικός να δουν τα συμπτώματα των παιδιών τους και να τους παρέχουν βοήθεια. Αν δεν μπορούν οι ίδιοι, τότε θα πρέπει να αποταθούν στην Αστυνομία ώστε να βρεθεί η λύση του προβλήματος. Ο γονείς όταν αντιληφθούν ότι άλλαξε η συμπεριφορά του παιδιού τους, ότι έγινε αντιδραστικό και κλείνεται για ώρες στο δωμάτιό του, τότε θα πρέπει να ανησυχήσουν και να συζητήσουν μαζί του ώστε να αντιληφθούν τι συμβαίνει. Πολλές φορές, σύμφωνα με τους ειδικούς, αγνοούμε τα συμπτώματα των παιδιών και φτάνουμε σε καταστάσεις πολύ δυσάρεστες, ενώ είναι πολύ αργά πλέον για να παρέμβουμε.

Γονείς βλέπουν την «εικόνα» της οικογένειας

Σε καθημερινή βάση, βλέπουμε στο Γραφείο μας, τονίζει ο κ. Αναστασιάδης, «πολλά παιδιά και εφήβους να «κακοποιούνται» επειδή έκαναν το λάθος να στείλουν ένα αρχείο, μια φωτογραφία ή ένα βίντεο. Για τις πιο πάνω περιπτώσεις, οι συνέπειες σε κάθε παιδί/έφηβο διαφέρουν και ποικίλλουν από ασήμαντες έως και πολύ σοβαρές, καθώς συχνά εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους για την ψυχική υγεία του θύματος. Όσον αφορά τα θύματα, αρχίζουν να αναπαράγουν αρνητικές σκέψεις, πλήττεται η αυτοεκτίμησή τους, μειώνονται σημαντικά οι σχολικές επιδόσεις τους, απομονώνονται κοινωνικά και ενδέχεται να έχουν εκρήξεις θυμού ή ακόμα και τάσεις αυτοτραυματισμού/ αυτοκτονίας.

«Συχνά διαπιστώνουμε ότι τα θύματα τείνουν να αποφεύγουν να ζητήσουν έγκαιρα βοήθεια από τους αρμοδίους και προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα από μόνοι τους, με αποτέλεσμα πολλές φορές να γίνεται λανθασμένος χειρισμός. Διαπιστώνουμε επίσης ότι κάποιες φορές οι γονείς, για να προστατεύσουν την «εικόνα» της οικογένειας, δεν προχωρούν στην αναφορά καταγγελίας. Δυστυχώς, αναφέρουμε το φαινόμενο αυτό με βάση την προσωπική εμπειρία μας, καθώς το θέμα συχνά καταγγέλλεται στην Αστυνομία σε πολύ μεταγενέστερο στάδιο».

Τα επικίνδυνα παιγνίδια fortnite – GTA

Δυστυχώς, οι νέοι έχουν δημιουργήσει έναν φανταστικό εικονικό κόσμο μέσω των ηλεκτρονικών εφαρμογών ή και μέσω των διαδικτυακών παιγνιδιών. Σύμφωνα με τον κ. Αναστασιάδη, βλέπουμε ότι τα παιδιά ανησυχούν για το πόσες νίκες θα κάνουν, πόσα σπίτια θα κτίσουν, πόσα εικονικά χρήματα θα κερδίσουν από τις επιθέσεις που θα κάνουν στους άλλους χρήστες, ή ακόμα και πόσα άτομα θα σκοτώσουν στο παιγνίδι τους.

Συγκεκριμένα, μπορώ να αναφερθώ στο παιγνίδι «fortnite» που αποτελεί τη νέα μεγάλη τάση ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους ή ακόμα και στο παιγνίδι «GTA» όπου τα παιδιά καλούνται να προβούν μέσω του παιγνιδιού σε παράνομες δραστηριότητες ώστε να περάσουν στο επόμενο στάδιο.

Τα παιδιά πρέπει πρωτίστως να αντιληφθούν ότι στο διαδίκτυο δεν είναι προστατευμένα και ότι οποιοδήποτε υλικό ανεβάσουν στο διαδίκτυο, έστω και αν στη συνέχεια διαγραφεί, θα μείνει για πάντα, με αποτέλεσμα ο οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στο υλικό αυτό.