Νοσούν τα ιδρύματα παιδικής προστασίας

Η Επίτροπος Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού, στη δική της επιστολή προς τη διευθύντρια των ΥΚΕ, τονίζει ότι τα προβλήματα που καταγράφουν οι ιδρυματικοί λειτουργοί της Παιδικής Στέγης Λάρνακας δεν αφορούν μόνο στο συγκεκριμένο Ίδρυμα, αλλά γενικά τα ιδρύματα παιδικής προστασίας στην Κύπρο.

«Έχω πλήρη αντίληψη των προβλημάτων τα οποία καταγράφονται στην επιστολή των ιδρυματικών λειτουργών, το δύσκολο έργο που επιτελούν στα ιδρύματα παιδικής προστασίας, καθώς και το επίπεδο κατάρτισης, δεξιοτήτων και της ψυχικής ανθεκτικότητας που απαιτείται, ειδικότερα όταν έχουν να αντιμετωπίσουν περιπτώσεις παιδιών με επιπρόσθετες δυσκολίες όπως παραβατική συμπεριφορά και χρήση ουσιών», αναφέρει στην επιστολή της η Λήδα Κουρσουμπά και προσθέτει: «Οφείλω να συμφωνήσω με το επίμαχο θέμα της υποστελέχωσης των ιδρυμάτων το οποίο καταγράφουν στην επιστολή τους (οι ιδρυματικοί λειτουργοί). Από την άλλη, εντοπίζεται αριθμός προβληματικών σημείων γενικά στη λειτουργία των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας».

Οι διαπιστώσεις, όπως αναφέρει η Επίτροπος, προέρχονται μέσα από «μελέτη και πολύπλευρη διερεύνηση στην οποία έχω προβεί για το θέμα από την αρχή της λειτουργίας του θεσμού του Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού» και αναφέρεται σε μεγάλο αριθμό υποθέσεων τις οποίες έχει διερευνήσει, αλλά και στις προσωπικές της επισκέψεις «σε ιδρύματα παιδικής προστασίας και συναντήσεις λειτουργών κοινωνικών υπηρεσιών, το διευθυντικό και το ιδρυματικό προσωπικό».

Στη βάση της αυτής της πληροφόρησης, αναφέρει: «Εντόπισα προβληματικές πτυχές που αφορούν στη μεταχείριση των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα της διευθύντριας Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας που διαμένουν στα ιδρύματα κρατικής προστασίας οι οποίες έχουν επίσης περιληφθεί στις εισηγήσεις μου για το Σχέδιο Αναδιάρθρωσης των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας που διαβίβασα στην υπουργό Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων με επιστολή ημερομηνίας 10 Ιουλίου 2019».

Ζητά βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό από τις ΥΚΕ 

Καταλήγοντας στην επιστολή της η Επίτροπος Προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού ζητά από τη διευθύντρια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας να την ενημερώσει για τους βραχυπρόθεσμους σχεδιασμούς των ΥΚΕ σε σχέση με την αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρατηρούνται στα ιδρύματα παιδικής προστασίας, υποδεικνύοντας ότι δεν θα πρέπει να παραπέμπεται η επίλυσή τους στην εφαρμογή του σχεδίου αναδιάρθωσης των ΥΚΕ.

Συγκεκριμένα και όπως αναφέρει η Λήδα Κουρσουμπά απευθυνόμενη προς τη διευθύντρια των ΥΚΕ: «Δεδομένων των πιο πάνω διαπιστώσεών μου σε ό,τι αφορά τα ιδρύματα παιδικής προστασίας και μέχρι να υλοποιηθεί το σχέδιο αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας που θα αποφασισθεί, παρακαλώ όπως δώσετε οδηγίες να ενημερωθώ για τον βραχυπρόθεσμο σχεδιασμό και τις ενέργειες που θα προωθηθούν από μέρους των ΥΚΕ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει τόσο η παιδική στέγη Λάρνακας όσο και άλλα ιδρύματα παιδικής προστασίας».

Οι προβληματικές πτυχές 

• Το σύστημα παιδικής προστασίας που αφορά στα ιδρύματα παρουσιάζει πολλά προβληματικά σημεία, που σχετίζονται τόσο με τη δομή όσο και με τον τρόπο λειτουργίας του. Θεωρώ ότι το εν λόγω σύστημα χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια και αντίσταση στην αλλαγή.
• Ο αρμόδιος λειτουργός δεν είναι εύκολα προσβάσιμος στα παιδιά, διότι δεν εδρεύει στο ίδρυμα, αλλά στο επαρχιακό γραφείο ευημερίας. Η συχνότητα και ποσότητα των επισκέψεων και επαφών του με τα παιδιά στο ίδρυμα ποικίλει.
• Υποστελέχωση των ιδρυμάτων από ιδρυματικό προσωπικό, οι ιδρυματικοί λειτουργοί εργάζονται με βάρδιες και υπάρχει συχνή εναλλαγή του προσωπικού μεταξύ ιδρυμάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά, είτε να έχουν πολλαπλά σημεία αναφοράς/πολλαπλά άτομα εμπιστοσύνης, είτε να αλλάζουν συχνά σημεία αναφοράς. Παραπέρα, ο θεσμός του προσωπικού ιδρυματικού λειτουργού δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει επαρκώς την ανάγκη για σταθερό σημείο αναφοράς ακριβώς λόγω του συστήματος εργασίας με βάρδια και της συχνής εναλλαξιμότητας.
• Δεν προσφέρονται εξειδικευμένα εντατικά προγράμματα, ψυχοκοινωνικής στήριξης, ούτε θεραπευτικές παρεμβάσεις.
• Όσα παιδιά χρήζουν ψυχολογικής στήριξης παραπέμπονται στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας με όλες τις δυσκολίες οι οποίες συνεπάγονται. Επιπρόσθετα, οι Υπηρεσίες αυτές δεν είναι σε θέση να παρέχουν συστηματική και σε βάθος χρόνου ψυχοθεραπεία.
• Δεν υπάρχει πρωτόκολλο ή θεσμοθετημένη διαδικασία για τον τρόπο προετοιμασίας μετακίνησης και ένταξης παιδιών στο ίδρυμα, ώστε να υποβοηθείται η ομαλή προσαρμογή τους στο νέο πλαίσιο.
• Εντοπίζονται προβλήματα στα ιδρύματα για παιδιά υπό τη νομική φροντίδα με αναπηρίες, όσον αφορά τη στελέχωση, την πρόσβαση σε επιστημονικό προσωπικό, την παροχή προγραμμάτων ενσωμάτωσης και ψυχοκοινωνικής παρέμβασης.

Η Επίτροπος διαπιστώνει, επίσης, «απουσία εντατικών προγραμμάτων και εξατομικευμένες επιστημονικές παρεμβάσεις για τα παιδιά υπό φροντίδα με παραβατική συμπεριφορά ή/και ψυχοπαθολογία, έλλειψη θεσμοθετημένων πρωτοκόλλων συνεργασίας μεταξύ των συναρμόδιων υπηρεσιών για θέματα που αφορούν τα παιδιά που διαμένουν στα ιδρύματα».

Περαιτέρω, σύμφωνα με την Επίτροπο, ιδρύματα τα οποία φιλοξενούν εφήβους υπάρχουν μόνο στη Λευκωσία με αποτέλεσμα να παρατείνεται η διαμονή παιδιών μετά τα 13-14 χρόνια στις παιδικές στέγες, γεγονός που, όπως επισημαίνει η κ. Κουρσουμπά, «δημιουργεί άλλες δυσκολίες στη λειτουργία του ιδρύματος».