H Aραδίππου ξεδιπλώνει την άγνωστη ιστορία της

Στον δικό του χαιρετισμό ο δήμαρχος Αραδίππου, Ευάγγελος Ευαγγελίδης, ανέφερε ότι ο ίδιος και το Δημοτικό Συμβούλιο «παραδίδουν στους δημότες της Αραδίππου και κυρίως στους νέους ένα μνημειώδες έργο για την ιστορία της Αραδίππου και των ανθρώπων της, αποτέλεσμα μακράς και κοπιώδους προσπάθειας πολλών ανθρώπων. Οι συζητήσεις για μία ολοκληρωμένη έκδοση για την ιστορία της Αραδίππου μετρούν πολλά χρόνια, ίσως και δεκαετίες, ενώ η συγκεκριμένη προσπάθεια που έδωσε τελικά το βιβλίο ξεκίνησε πριν από 5 χρόνια, με τον Κώστα Χαραλαμπίδη και τους εκπαιδευτικούς Αργύρη Οικονόμου, Γεώργιο Ευθυμίου, Δημήτρη Σκουρουμούνη, Κυριάκο Τηλεμάχου, Κώστα Κατσώνη και Νικόλαο Διάκο».

Πρόσθεσε ότι «οι συγγραφείς, αξιόλογοι ερευνητές, πρότυπα ενεργών πολιτών, στο πλαίσιο της εθελοντικής τους προσφοράς προς τον δήμο, εργάστηκαν και συνεργάστηκαν, με υπευθυνότητα και αφοσίωση, αξιοποίησαν στο έπακρον τις γνώσεις τους και ένωσαν τις δυνάμεις τους, με μοναδικό κριτήριο την αγάπη τους για την ιστορική αλήθεια και για την Αραδίππου».

Αναφερόμενος στο βιβλίο ο δήμαρχος είπε πως αυτό αποτελεί «ένα αξιόλογο ιστορικό έργο, μέσα από τις 850 σελίδες του οποίου αναδεικνύεται η ιστορία του χώρου και των ανθρώπων. Μέσα από πλήθος πηγών, μαρτυριών, περιγραφών και φωτογραφιών, δίνει στον αναγνώστη μια ενδελεχή παράσταση της ζωής, της γης και του μόχθου, της συμβολής στους εθνικούς αγώνες, της δημιουργικότητας και της πολιτιστικής δράσης των ανθρώπων της Αραδίππου».

Ο δήμαρχος Αραδίππου εξέφρασε τις ευχαριστίες του ιδίου και του Δημοτικού Συμβουλίου προς τους συγγραφείς «για αυτή την ανεκτίμητη προσφορά προς την Αραδίππου» και τους συνεχάρη για το έργο που παρέδωσαν προς τη νέα γενιά σημειώνοντας πως «η ρεαλιστική απεικόνιση γεγονότων που ανάγονται στο μακρινό ή κοντινό παρελθόν είναι προσιτή σε κάθε αναγνώστη. Κάθε σελίδα του βιβλίου, είτε αυτή αναφέρεται στην ιστορία είτε τη γεωγραφία, την παιδεία, τη θρησκεία, στις ασχολίες των κατοίκων, στην οικονομία και στους απόδημους, ταξιδεύει τον αναγνώστη σε γνώριμα μονοπάτια, προσδίδοντάς τους μια άλλη διάσταση κι ένα ξεχωριστό ιστορικό βάρος και περιεχόμενο».

Ταυτόχρονα ευχαρίστησε τους «πανεπιστημιακούς Γιώργο Γεωργή και Πέτρο Παπαπολυβίου και τον ερευνητή-συγγραφέα Αλέξη Μιχαηλίδη για τη συμβολή τους στη συγγραφή, τεκμηρίωση και ενίσχυση ιστορικών αναφορών για την αρχαία και τη μεσαιωνική ιστορία της Κύπρου και για την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ευχαριστίες εξέφρασε και προς τον γλωσσολόγο και συγγραφέα Μενέλαο Χριστοδούλου για τη μετάφραση των Κωδίκων της Αραδίππου, στην αρχαιολόγο Άννα Σατράκη για την καθοδήγησή της στις επαφές που είχε ο δήμος με το Μουσείο του Λούβρου και στον εκπαιδευτικό, ερευνητή και μελετητή της ιστορίας της Αραδίππου Ανδρέα Μιτσηγιώργη, για την έρευνα και καταγραφή των τοπωνυμίων της Αραδίππου».

Ο δήμαρχος ανέφερε ακόμα ότι «έργα όπως το συγκεκριμένο βιβλίο συμβάλλουν στη διαμόρφωση και καλλιέργεια της συλλογικής μας συνείδησης, γιατί η μελέτη της ιστορίας δεν είναι απλώς μια νοσταλγική αναφορά στο παρελθόν. Η γνώση του παρελθόντος συμβάλλει στην κατανόηση του παρόντος και, κυρίως, στον σχεδιασμό του μέλλοντος».

Το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την ιστορία της Αραδίππου, κεντρίζεται από τις πρώτες κιόλας σελίδες, ακόμη και από τον πρόλογο, στον οποίο αναφέρεται:

«Η Αραδίππου, το πολύτιμο πετράδι στο στέμμα της Μαργαρίτας Λουζινιάν, συζύγου του Μανουήλ Καντακουζηνού, Δεσπότη του Μυστρά και ”Αυτοκράτορα των Ελλήνων και της Αραδίππου”, αποτελεί παλίμψηστο αδιάκοπης κατοίκησης και αστικής παρουσίας αιώνων, που αποτυπώνει τη συνεισφορά της στο ιστορικό γίγνεσθαι της Κύπρου. Το λαμπρό ανάκτορο της Μαργαρίτας Λουζινιάν στην Αραδίππου, η ”Αυλή της Δεσποτείας”, μπορεί να καταστράφηκε από τους Μαμελούκους, αλλά το παρελθόν της δεν έσβησε και ζει αιώνια».

«Στο έργο αυτό πρωταγωνιστούν ο τόπος και οι άνθρωποι. Η συγγραφική ομάδα σκύβει με σεβασμό στο υλικό και στα ντοκουμέντα και διέρχεται διακριτικά μέσα από τον βίο και την πολιτεία του πλήθους των πρωταγωνιστών. Το βιβλίο αποτελεί μια περιδιάβαση στον χώρο και στον χρόνο. Σε αυτόν τον γοητευτικό και νοσταλγικό περίπατο ο αναγνώστης δεν θα αποφύγει τις αναγκαίες στάσεις για αναστοχασμό και διόρθωση πορείας. Αμέτρητες και ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες, που αντλεί κανείς από τον μοναδικό αυτό οδηγό για την Αραδίππου, που με φιλέρευνη διάθεση και ακαταπόνητη ερευνητική δουλειά συγκέντρωσε και κωδικοποίησε η συγγραφική ομάδα».

«Η γεωγραφία και η ιστορία αναδεικνύουν την Αραδίππου ως ένα γεωγραφικό, ιστορικό και αρχαιολογικό παλίμψηστο. Αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία, κτήρια δημόσια και ιδιωτικά, γειτονιές και συνοικίες, πλατείες και αγάλματα, χριστιανικές εκκλησίες και σινεμά, ταβέρνες και κέντρα διασκέδασης, ρυμοτομία και οικιστικές παρεμβάσεις συνθέτουν ψηφίδα-ψηφίδα την ιστορική και αρχιτεκτονική εικόνα του ”κρυμμένου κοσμήματος” της Μαργαρίτας Λουζινιάν και αναπαριστούν τον τρόπο με τον οποίο έζησαν εδώ οι άνθρωποι.

Το βιβλίο χωρίζεται σε εννιά κεφάλαια που αναφέρονται, κατά σειρά, στη Γεωγραφία, την Ιστορία, τη Θρησκευτική ζωή, την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό, την Οικονομία, τους Απόδημους Αραδιππιώτες, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τον Εθελοντισμό, ενώ ολοκληρώνεται με εκτενή βιβλιογραφία και τέσσερα παραρτήματα, που αφορούν αναφορές ξένων περιηγητών για την Αραδίππου, τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια, πληθυσμιακά δεδομένα και φορολογικούς κώδικες».

Στον πρόλογο του δημάρχου στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης διαβάζει:

«Εμείς στην Αραδίππου ζούμε με τη ζωντανή παρουσία μιας ιστορίας αιώνων μέσα στην καθημερινή μας ζωή. Σαν βαραίνουν τα βλέφαρα, συνομιλούμε με τους Αχαιούς προπάτορες, τους βυζαντινούς άρχοντες και τη Μαργαρίτα Λουζινιάν.

Μπορούμε ακόμα να διαβάσουμε τις επιγραφές και τις σφραγίδες, που βγαίνουν από τη γη της Αραδίππου, στη δική μας γλώσσα με το σημερινό μας αλφάβητο. Πολλά από τα ονόματα που αναγράφονται σε αυτές είναι ονόματα που χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα. Στα πολλά μας ξωκκλήσια ανάβουμε με κατάνυξη ένα κερί και τα βράδια ακόμη αφηγούμαστε στα παιδιά μας παραμύθια και θρύλους, που μιλούν για εκείνες τις παλιές εποχές και λένε για την ίδρυση της Αραδίππου, τις πειρατικές επιδρομές και τα παραδοσιακά τοπωνύμια, που κρύβουν το καθένα και μια ιστορία, έναν θρύλο».

Στον ίδιο χαιρετισμό και λίγο πιο κάτω, αναφέρει ο επικεφαλής της τοπικής αυτοδιοίκησης Αραδίππου, που είναι πολύ περήφανος -και δικαιολογημένα- για το συγκεκριμένο βιβλίο:

«Μέσα από τις σελίδες του, μπορεί κανείς να νοσταλγήσει παλιές εποχές και να αναπολήσει τη ζωή της πόλης μας, αλλά και να θυμηθεί και να γνωρίσει ανθρώπους που σημάδεψαν την πορεία της. Η δημιουργικότητα και η αρχοντιά διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου. Όμορφες παρουσίες σε στιγμές αναβίωσης παραδοσιακών εθίμων, σε ώρες πολιτισμού, που καταγράφονται στη διαδρομή αυτού του τόπου. Μια προσπάθεια γνωριμίας, διάσωσης και διαφύλαξης της ιστορικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Τύχη αγαθή με φέρνει, επικεφαλής του Δήμου Αραδίππου, να χαιρετίζω την έκδοση αυτή με το λαμπρό περιεχόμενο. Είναι βέβαιο ότι η ευαίσθητη κοινωνία της Αραδίππου, που υποστηρίζει θερμά κάθε ευγενική προσπάθεια του δήμου μας, θα αγκαλιάσει το βιβλίο αυτό, που σαν άλλη ”Κιβωτός της Διαθήκης” κρατάει μέσα την ιστορία, τα έργα, το ήθος και την πίστη των ανθρώπων του χθες, αλλά και των ανθρώπων του σήμερα που μαστορικά οικοδομούν το αύριο».

Σημαντικές πληροφορίες για την Αραδίππου τού σήμερα αλλά και για το μέχρι πού φτάνουν ιστορικά οι ρίζες της, δίδονται στον πρόλογο του βιβλίου:

«Ο Δήμος Αραδίππου, τα τελευταία χρόνια έχει εξαπλωθεί οικιστικά σε όλο το μήκος και το πλάτος της ευρύτερης αραδιππιώτικης γης, ένθεν και ένθεν των αυτοκινητόδρομων Λάρνακας – Λευκωσίας και Λάρνακας – Λεμεσού. Ακουμπά πλέον την πόλη του Ζήνωνα, ενώ ανατολικά, εκτός από τη Λάρνακα, συνορεύει με τα Λιβάδια, νότια με τη Δρομολαξιά και το Καλό Χωριό, δυτικά με την Κόσιη και βόρεια με την Αθηένου και το Αβδελλερό.

Πριν από το 1974, η Αραδίππου αριθμούσε σχεδόν πέντε χιλιάδες κατοίκους, ενώ σήμερα ξεπερνά τις 25 χιλιάδες. Ανακηρύχθηκε σε δήμο στις 23 Φεβρουαρίου 1986 και είναι, σύμφωνα με την κτηματογράφηση του 1980, ο δεύτερος μεγαλύτερος δήμος της Κύπρου, με μια έκταση γης 55.853 κυβερνητικών στρεμμάτων.

Η ευρύτερη περιοχή της Αραδίππου κουβαλά ένα πλούσιο αρχαϊκό παρελθόν που πάει πίσω στον χρόνο, μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ. Από ανασκαφές που έγιναν σε διάφορες περιοχές, διαπιστώνεται η πλούσια σε ευρήματα πολιτιστική κληρονομιά. Το καλοκαίρι του 1993, η αρχαιολογική αποστολή του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κοπεγχάγης Δανίας προέβη σε αρχαιολογικές ανασκαφές στην Παναγία των Αμπελιών, που έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα, τα οποία καταδεικνύουν ότι η Αραδίππου κατοικήθηκε από τον 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι και την Ύστερη Ρωμαϊκή Περίοδο, δηλαδή γύρω στον 4ο με 6ο αιώνα μ.Χ. Η περιοχή της Αραδίππου, όπως σχεδόν κάθε γωνιά της Κύπρου, κατοικήθηκε σε διάφορες περιόδους κατά την αρχαιότητα».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αντλεί από το βιβλίο ο αναγνώστης, στον χώρο όπου σήμερα είναι κτισμένα το Α’ Δημοτικό Σχολείο και το Α΄Δημόσιο Νηπιαγωγείο της Αραδίππου βρισκόταν τον καιρό της Φραγκοκρατίας ένα βασιλικό ανάκτορο. Το μόνο κατάλοιπο από το παλάτι εκείνο ήταν μερικές μεγάλες πέτρες από τα θεμέλιά του, οι οποίες παρέμειναν στην αυλή του σχολείου μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Το 1363 ο τότε Φράγκος βασιλιάς Πέτρος ο Α’ παραχώρησε το φέουδο της Αραδίππου και μαζί το παλάτι αυτό στην εξαδέλφη του Μαργαρίτα Λουζινιάν, «Δεσπότισσα του Μορέως», όπως αποκαλείτο. Από τότε η περιοχή του παλατιού έμεινε γνωστή με το όνομα Αυλή της Δεσπότισσας. Σχετική αναφορά γίνεται και από τον G. Jeffery (1983) .

Όπως αναφέρεται στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, «οι αρκετά συχνές αναφορές στην Αραδίππου, που απαντώνται στις παλαιές πηγές, φανερώνουν ότι το χωριό ήταν σημαντικό κατά τα μεσαιωνικά χρόνια. Εάν δε κρίνουμε από την ονομασία του, φαίνεται ότι το χωριό υφίστατο κατά τη Βυζαντινή περίοδο της Κυπριακής Ιστορίας.

Η Αραδίππου συνεχίζει την πλούσια ιστορία της και στις μετέπειτα περιόδους, μέχρι την Τουρκοκρατία, οπότε, σύμφωνα με τον ιστορικό George Hill, πυρπολήθηκε από τους Μαμελούκους το 1425 . Το 1815 ο Άγγλος διπλωμάτης Γουίλιαμ Τέρνερ μάς παρέχει την πληροφορία ότι η Αραδίππου είχε 25 σπίτια.

Από τότε, η Αραδίππου από μια μικρή Κώμη μετεξελίχθηκε σε Δήμο, με ορθολογιστική ανάπτυξη βάσει του τοπικού σχεδίου, το οποίο αναθεωρείται κάθε πέντε χρόνια. Συνεχίζοντας μια παράδοση αιώνων, παραμένει στη βάση της μια γεωργοκτηνοτροφική κοινωνία, με ολοένα αυξανόμενες εμπορικές, βιοτεχνικές και βιομηχανικές αναπτύξεις, καθώς επίσης και επιχειρήσεις οικιστικής ανάπτυξης. Εδώ συνυπάρχει αρμονικά το χθες με το σήμερα, τα παραδοσιακά δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής πλάι στα σύγχρονα μεγάλα και πλούσια σπίτια».